Naar aanleiding van de uitvoering het Stabat Mater van Pergolesi, op 11 februari 2024 in het Concertgebouw Amsterdam, spraken wij met Fred Luiten van concertorganisatie Barok Vocaal. Sinds 1996 organiseert hij deze inmiddels befaamde concertserie waarvoor hij de beste barokensembles en -solisten weet te engageren. Geregeld combineert hij concerten met maatschappelijke thema’s; in 2018 bijvoorbeeld 70 jaar Universele Verklaring van de Rechten van de mens. Het eerste concert was op in 1997 met een uitvoering van Pergolesi ‘s Stabat Mater met de beroemde Emma Kirkby en Michael Chance.
Vanwaar je aan de fascinatie voor barokmuziek?
Niet van huis uit, maar door de middelbare school, het Marnix Gymnasium in Rotterdam, waar we stukken uit de Aeneas van Vergilius leerden vertalen. Ik ontdekte de opera Dido en Aeneas van Purcell. Opwindende muziek die mij overrompelde. Ik werd er warm en koud van…
Hoe kwam je er toe om concerten te organiseren?
Het idee om serieus de concertmarkt op te gaan ontstond uit liefde voor de muziek. Toen ik studeerde (cultuur en kunstmanagement) schreef ik voor de Uitgaanskrant van het AD en had ik contact met een concertorganisator die concerten in de Kleine Zaal van het Concertgebouw organiseerde. Via celliste Lucia Swarts kwam ik in die tijd op het spoor van countertenor Michael Chance. Ik bewonder hem zeer. Met hem organiseerde ik mijn allereerste concert met een Purcell Programma.
Je weet prachtige orkesten en topsolisten te engageren: de Akademie für Alte Musik Berlin, Michael Chance, Andreas Scholl, Christoph Pregardien Emma Kirkby, Philippe Jaroussky. En voor komend concert zoon Alexander Chance en Miriam Feuersinger met barokensemble Il Gardellino… Bijzonder is, dat je deze concerten geheel op eigen risico, zonder subsidie, organiseert. Big business?
Het is zeker business, maar eerder risicovol dan ‘big’. Het gaat cultuurondernemers niet om het geld. Dat is een vooroordeel. Je wordt er ook echt geen miljonair van. Bij ieder concert neem je als ondernemer weer een groot risico. Om dat risico te willen lopen, moet je wel passie hebben voor – in mijn geval -Barokmuziek. Als het alleen om de business zou gaan, zouden wij niet betrokken zijn bij diverse educatieprojecten om nieuw en jong publiek te interesseren voor klassieke muziek.
Hoe ben je de coronatijd doorgekomen?
Wij kregen wel steun van het ministerie van OC & W vanwege de vaste lasten maar men keek naar de rechtsvorm en subsidieerde met name gesubsidieerde instellingen. Zo kregen wij als onderneming in 2020 – 2021 met 0 % omzet geen steun. In ons jubileumseizoen, 2021 – 2022 zijn wij een crowdfunding gestart . Onze trouwe bezoekers hebben onze bevlogenheid gezien en ons financieel geholpen.
Wij denken er wel eens over of we jongeren kunnen interesseren voor tekst en muziek bij het Stabat Mater. Een universeel thema: een moeder die haar kind zien sterven. Actueler kan bijna niet. Muziek die verlies en troost voelbaar maakt en mensen verbindt. Er zijn composities van “klassieke” componisten” van 1400 tot heden, maar ook composities in de sfeer van folk, rock, hiphop, alle geïnspireerd door de tekst van Jacopone di Todi. Ook wij willen onze passie delen.
Jij ontwikkelde Mecenas Klassiek. In 2015 luisterden en keken ongeveer 300 jongeren vier uur lang ademloos naar Giulio Cesare van Händel. Hoe kreeg je dat voor elkaar?
Dankzij crowdfunding konden we dit project financieren. We zorgden voor lesmateriaal over die opera en nodigden docenten en leraren van scholen uit om in hun lessen aandacht te besteden aan de muziek en aan de figuren Julius Caesar en Cleopatra. Enthousiast geworden, droegen zij daarna de opgedane kennis en hun enthousiasme over op hun leerlingen. Tania Kross, bekend mezzosopraan, gaf bij diverse scholen informatie en… ze zong daar! Docenten en leerlingen waren dus goed voorbereid en in het concertgebouw beleefden ze een onvergetelijke muzikale ervaring! Een scholier mailde me achteraf: dit heeft mijn leven veranderd.
Niet het goedkoop maken van tickets of uitvoeringen op ‘gekke locaties’ werken om nieuw/jong publiek te ‘lokken’, maar informatie en educatie. Als jij niet weet wie bijvoorbeeld Bach is en hoe zijn muziek klinkt, dan ga je er niet zo snel naartoe, ook als het ticket maar € 10,- kost. En aangezien tegenwoordig leraren ook wel wat educatie kunnen gebruiken op het gebied van klassieke muziek, hebben wij die, samen met educatieorganisatie Mocca, uitgenodigd voor het Stabat Mater van Pergolesi op 11 februari aanstaande.
Heb jij wel eens het Stabat Mater van een andere componist dan Pergolesi op je programma gezet? Op onze website kun je er heel veel vinden.
Ik heb enkele keren ook het Stabat Mater van Vivaldi geprogrammeerd. Er zijn inderdaad veel prachtige Stabat Maters, zoals die van Dvořák.
Wat beleef jij zelf als je Pergolesi’s Stabat Mater beluistert?
Het Stabat Mater van Pergolesi blijft een van de allermooiste klassieke composities. De bekende filosoof Jean-Jaques Rousseau schreef ooit over de opening: …het meest volmaakte en ontroerende duet dat ooit van de pen van een componist is gevloeid…
Voor ons betekent de Stabat Mater Website veel: een monument voor iemand die een verzameling begon van CD- opnamen van het Stabat Mater. Een tijdreis door de muziekgeschiedenis. Ons project, een muziekplatform, betekent contact tussen muziekliefhebbers overal ter wereld, Nog steeds boeit ons de manier waarop- vooral hedendaagse – componisten de tekst van Jacopone maar ook van anderen in hun composities verwerken. Hannie van Osnabrugge schreef een boek over haar ontdekkingsreis. En het thema van het gedicht is tijdloos. Er is zo veel ontroerende, aangrijpende, troostende muziek bij het Stabat Mater geschreven! Jij bekeek onze website ook.
Ik vind de Ultimate Stabat Mater Website een prachtig, onmisbaar project en wat mooi dat je zo veel composities op CD kunt beluisteren! Maar vocale muziek moet je ook in het echt horen, het moment meemaken waarop een compositie opnieuw ontstaat, geïnterpreteerd wordt door de uitvoerders. Met z’n allen luisteren is toch wel een heel bijzondere ervaring. Voor mij gaat niets boven een live uitvoering van het Stabat Mater. Ik hoop dat jullie website inspireert tot concertbezoek en omgekeerd, dat concertbezoekers jullie website weten te vinden!
Via de Ultimate Stabat Mater Website kunt u met een korting van € 15- naar dit concert. De solisten zijn Miriam Feuersinger en Alexander Chance (inderdaad zoon van…). Meer weten? Ga naar https://barokvocaal.nl/stabatmater-ned en lees hoe u de kaarten met korting kunt bestellen.
UItgevoerde werken:
Pergolesi: Stabat mater in F
Vivaldi: Nisi Dominus in g, RV 608
Pergolesi: Salve regina in c
Albinoni: Hoboconcert, op. 9 nr. 2
In de pauze van het concert is het boek Stabat Mater Dolorosa – een reis door zeven eeuwen muziek met korting te koop.