Er is geen beter moment om over de Stabat Mater Speciosa te schrijven dan rond Kerstmis: over een prachtige, opgetogen Maria. Het Stabat Mater Dolorosa gaat over Maria’s verdriet bij de kruisiging, de Speciosa-versie over blijdschap en verwondering bij een bijzondere geboorte. Het verkent in heel eenvoudige bewoordingen Maria’s moederlijke emoties en het goddelijke mysterie van de Menswording.
De aanleiding voor dit artikel is een bericht van Bart Janssen, die werkzaam is in de bibliotheek van het Norbertijnenklooster in Postel, België. Hij stuurde ons een foto van een aantekening die werd gevonden in de oude en omvangrijke bibliotheek: het Stabat Mater Speciosa in het Latijn. De versie die in Postel werd gevonden bevat twee strofes meer dan de Latijnse versie, op onze website (23 stanza’s, met een vertaling in het Engels). Bij “Postel” ontbreekt strofe 14. Bart vroeg om onze medewerking bij het maken van een Nederlandse vertaling, van ook de twee extra stanza’s van de Latijnse Postel-versie. De titel betekent “De prachtige moeder stond”. Het gedicht schetst een teder, ontroerend beeld. Een moeder die naar haar pasgeboren kind kijkt met overweldigende liefde en verwondering. We zien Maria in de kunst vaak plechtig en vroom afgebeeld, maar hier wordt ze geportretteerd als iedere nieuwe moeder – vervuld van vreugde, niet in staat haar ogen van haar baby af te houden.
Geschreven – waarschijnlijk – door Jacopone da Todi in de 13e eeuw, is deze Latijnse hymne diep geworteld in middeleeuwse christelijke poëzie, die de spirituele en emotionele kanten van Bijbelse gebeurtenissen probeert te verkennen voor eenvoudige mensen.
Het Speciosa – gedicht verscheen voor het eerst in een editie uit 1495 van de Italiaanse gedichten van Jacopone di Todi samen met het Stabat Mater Dolorosa. Het Speciosa was bijna vergeten totdat Antoine-Frederic Ozanam (1813-1853) de hymne redde toen hij de tekst over schreef uit een vijftiende-eeuws manuscript en in 1853 publiceerde. De hymne volgt een vergelijkbaar patroon als de Stabat Mater Dolorosa, met strofen die typisch in een ritmische stijl zijn geschreven. De tekst zit vol muzikaliteit en de herhalende structuur helpt bij het onthouden en nadenken over de tekst. Er is nog een overeenkomst tussen beide Stabat Maters: in het tweede deel spreekt de dichter hartstochtelijk uit te willen delen in de gevoelens van Maria: Dolorosa- verdriet, Speciosa: uitgelaten blijdschap.
